Làm Sao Vượt Qua Tính Lệ Thuộc Tình Cảm (Codependence) Trong Mối Quan Hệ

Tôi vừa trải qua mối tình bị phản bội, dẫu không phải lần đầu va trái đắng, tôi thật sự đau đớn và dằn vặt: sao yêu hết lòng, mà nhận về mỗi phũ phàng, lỗi định mệnh ư? Anh bảo thích con gái biết nấu ăn, đứa tiểu thư như tôi hàng ngày dậy sớm chuẩn bị phần cơm trưa. Với một lời khen, tôi sướng vui hạnh phúc, mặc kệ dạo đó sếp liên tục phàn nàn: Mai trễ giờ, Mai chậm dự án, Mai phờ phạt. Còn “Hội chị em” thì dỗi việc tôi lỡ hẹn do mải cổ vũ đá bóng hay bận tụ tập bạn bè phía anh. Chưa hết, khi nhỏ bạn khuyên nhủ cảnh giác kẻ thứ ba, tôi đã nổi cáu, nghĩ nó ghen tị mình có bạn trai tài hoa, các cô gái bên anh chắc chỉ đồng nghiệp. Mãi đến hôm vô tình nhìn thấy đôi tình nhân tình tứ, tôi mới bàng hoàng tỉnh mộng. Cả thế giới sụp đổ, tôi trắng tay bởi đặt cược hết giá trị mình lên tình yêu ấy…May thay tôi gặp chị - người kéo tôi ra khỏi vũng bùn, giúp tôi thẳng thắn nhìn nhận bản thân – điều bấy lâu sợ hãi né tránh. Tôi bắt đầu học cách vạch ranh giới, yêu mình hơn, tiết kiệm nhiều năng lượng tươi sáng và đặc biệt nhận ra rằng: tình yêu đích thực là mối quan hệ nghiêm túc hai chiều, chứ không phải một bên mù quáng cho đi, hi sinh tất cả…”

~ Mai, 30 tuổi, giáo viên anh văn

I. TÍNH LỤY THUỘC (CODENPENDCY) LÀ GÌ?

“Lụy” – tức nhẫn nhục chiều theo ý người khác, bất kể đúng sai, đặng đạt điều mình cần. Kẻ lụy tình lệ thuộc người yêu quá mức, để được chấp thuận và tìm ra định nghĩa… họ là ai.

Lụy thuộc mô tả mối quan hệ một chiều - người này dựa dẫm quá mức vào người kia, hòng thỏa mãn nhu cầu cảm xúc cùng lòng tự trọng. Thậm chí, họ sẵn sàng dung túng người yêu bất tài, nghiện ngập, thiếu trách nhiệm… bởi họ cần chỗ bấu víu, họ không chịu nổi cảm giác một mình hay ý nghĩ bị bỏ rơi. Sự lụy thuộc tựa nghiện ma túy, chẳng thể rời xa dù đối phương đối đãi tệ bạc. Dẫu có những khoảnh khắc tỉnh táo nhận biết độc hại, quyết chấm dứt, nhưng khi cơn nghiện trỗi lên, tất cả quay lại vị trí cũ.

“Đến đây, tôi bỗng nhớ hình ảnh bà vợ lam lũ cạnh các ông chồng chè chén, suốt ngày la mắng, đánh đập vợ con. Dù nhọc nhằn cách mấy, người phụ nữ vẫn im lặng, chịu đựng như một lẽ thường. Họ tận tụy chăm sóc chồng mỗi lần ốm đau, và rồi … gánh tiếp bạo hành trong cơn say của hắn...”

II. DẤU HIỆU CHO THẤY BẠN LÀ NGƯỜI LỤY THUỘC

Người ta hay bảo nhau: yêu là hết mình, cho đi không cần giữ lại. Liệu bạn có đang “hết mình” đến mức “đánh mất mình”, cạn kiệt năng lượng cho nhu cầu người khác, phải chăng bạn mắc kẹt trong mối quan hệ lụy thuộc? Hãy thử lướt qua các điều sau.

1. Sẵn sàng từ bỏ mọi thứ để làm hài lòng người ấy: Trong mắt kẻ si tình chỉ có một người, bạn đặt bạn trai lên trên gia đình, bạn bè, và chính bản thân. Bạn hăng say nhắc về người yêu, nhiệt tình gặp gỡ bạn bè người ấy, ngược lại, bỏ bê, không dành thời gian bên người thân. Bạn lãng quên cả đam mê sở thích, sẵn sàng thay đổi kế hoạch cho phù hợp đối tác. Tự bao giờ, bạn dần nhạt nhẽo, xa lạ với phiên bản mình-khi-yêu?

2. Chẳng dám nói “không”, bởi sợ từ chối sẽ làm người yêu tức giận mà ngừng thương. Bạn nghĩ có duy nhất một lựa chọn: chiều chuộng, hi sinh nhu cầu cá nhân rồi anh ta sẽ biết ơn và yêu mình.

3. Ghen tuông vặt vãnh. Vì ám ảnh mối quan hệ đổ vỡ, lo người kia rời bỏ, bạn bất an, phòng thủ. Một tình huống hay lời nói trái ý cũng làm bạn mất bình tĩnh, đa nghi, phản ứng thái quá.

4. Chẳng dám thẳng thắn nói chuyện, e dè thổ lộ bản thân. Bạn không đủ can đảm nhận câu trả lời mà bạn không muốn nghe. Mọi việc bạn làm luôn cần người kia đồng ý. Tất cả vẫn vì bạn đặt mình sau họ, sợ chệch ý, lỡ cãi nhau, rạn nứt mối quan hệ.

5. Phụ thuộc cảm xúc người ấy. Đối phương là thước đo cảm xúc – quyết định tâm trạng bạn mỗi ngày. Nếu anh ta gặp chuyện căng thẳng, bạn bứt rứt, bồn chồn, chẳng rõ cảm xúc chính mình.

6. Không chịu nổi nếu không có người ấy – muốn kề cạnh mọi lúc, muốn đối phương luôn trong tầm ngắm, xa chút bạn tìm mọi cách liên lạc. Hơn thế, bạn đòi hỏi sự đảm bảo nên thường chất vấn mức độ tình cảm, mong chờ lời khẳng định từ họ: anh vẫn yêu em, mối quan hệ chúng ta đang tốt đẹp. Những điều này khiến bạn thấy an toàn.

7. Kiểm soát và muốn sửa đổi người ấy: chỉ khi người ta hành xử theo lối nhất định, bạn mới an lòng. Bạn trở thành “bảo mẫu” và vô tình làm đối phương ngột ngạt.

8. Lòng tự tôn thấp. Bạn xấu hổ và thấy tồi tệ nếu mọi chuyện không hoàn hảo. Bạn tin mình thiếu thốn, hay so sánh với bên ngoài, cầu toàn và sợ mắc sai lầm, sợ lộ diện con người thật, sợ người ta bỏ rơi.

9. Tin tưởng tuyệt đối và làm ngơ trước các tín hiệu cảnh báo, bạn phủ nhận rắc rối tình cảm đang mắc phải, từ chối nhận giúp đỡ. Vì quá lý tưởng người yêu hay vì chưa có dũng khí đối mặt sự thật?

Các dấu hiệu nhận biết tính luỵ thuộc, có điều nào đang hiện hữu trong bạn?

III. TẠI SAO XUẤT HIỆN TÍNH LỤY THUỘC

“Người lụy thuộc đã để hành vi của người khác ảnh hưởng đến mình và bị ám ảnh phải kiểm soát hành vi của người đó.”

~ Melody Beattie, Codependent No More: How to Stop Controlling Others and Start Caring for Yourself ~

1. Chuyện gì xảy ra lúc nhỏ? Khi đứa trẻ không được quan tâm đúng mức, hoặc chỉ có yêu thương nếu nghe lời, giúp đỡ ba mẹ, thì chúng học được rằng: cách nhận tình yêu là cho đi, bảo vệ người khác, hạ thấp nhu cầu bản thân. Điều này theo ta đến lúc lớn - hiến dâng để thấy mình có giá trị.

2. Không có ranh giới lành mạnh. Vạch ranh giới là một phần quan trọng của yêu thương bản thân. Khi bạn có giới hạn rõ ràng, bạn chọn làm những điều thực sự muốn và từ chối những thứ không hợp. Đây chính là rắc rối mà người lụy thuộc vướng vào, họ nghĩ mình phải chịu trách nhiệm với cảm xúc và vấn đề của người khác.

IV. CÁCH GỠ BỎ VÒNG XOÁY LUỴ THUỘC TÌNH CẢM

Để phá vỡ vòng luẩn quẩn, bạn cần nhận thức xu hướng lệ thuộc đang diễn ra trong mình. Đây là 5 cách giúp bạn lấy lại mối quan hệ lành mạnh.

1. Học yêu thương bản thân. Trong mối quan hệ lụy thuộc, bạn thường “dán mắt” vào đối phương, hãy thả lỏng và khám phá bản thân, tìm điều thích, ghét, cảm nhận con tim, niềm hy vọng nơi chính mình. Dù chuyện gì xảy ra, bạn luôn xứng đáng được yêu thương.

2. Tập tính tự chủ, độc lập. Học cách bằng lòng ở một mình thay vì sợ hãi nó. Sao không thử ra ngoài ăn tối hay coi phim một mình, thực ra điều ấy tự do thú vị chứ nào phải cô đơn, lạc lõng?

3. Kỳ vọng một cách thực tế. Hãy hạnh phúc với chính mình. Kỳ vọng kẻ khác mang hạnh phúc đến cho bạn là một điều bấp bênh và ngoài tầm kiểm soát.

4. Xây dựng ranh giới lành mạnh. Tập nói “không”. Bạn sẽ tự tin hơn và thấy mình thật đáng được trân trọng. Chẳng phải ích kỉ hay thiếu tôn trọng khi lắng nghe tiếng lòng trước lúc xem xét nhu cầu người khác?

5. Đối mặt với quá khứ. Đôi lúc xu hướng lụy thuộc đến từ vết thương lòng trong quá khứ, ngẫm nghĩ chuyện đã qua – dù khó chịu và đớn đau – nhưng cần thiết để chữa lành và sống trọn vẹn.

Khi Mai tập xây dựng vạch ranh giới, chăm sóc nhu cầu của bản thân, tự chủ tinh thần hơn, ít kỳ vọng nên ít thất vọng, và chữa lành quá khứ...Cô có cuộc sống và tự chủ cuộc sống của riêng mình. Cô không còn hỏi người yêu cô "anh có yêu em không?" hoài như trước nữa. Cô biết rằng, từ đây cô đã cho bản thân mình những gì mình cần.

--

Nếu quan tâm tới các khóa học chữa lành để sống tự chủ tinh thần, bạn có thể tìm hiểu thêm tại đây.

● Tên nhân vật đã được thay đổi (khách hàng được tư vấn bởi My Nguyen)

● Nguồn tham khảo: https://psychcentral.com/lib/symptoms-of-codependency/

● Photo by: Pinterest